Hoog Catharijne, dat deze zomer zijn 50-jarig jubileum viert, trekt 30 miljoen bezoekers per jaar. Niet iedereen vindt het complex even mooi, maar het winkelend publiek en deskundigen zijn opvallend enthousiast. ‘Het heeft Utrecht op de kaart gezet.’

Charlotte Huisman, Volkskrant 7 augustus 2023, 16:15
Bij de foto: 50-jarige gaat op de foto in het winkelcentrum van dezelfde leeftijd. Beeld Marcel van den Bergh / de Volkskrant

Bij de ingang aan de zuidkant van het Utrechtse winkelcentrum Hoog Catharijne staat een twee meter hoge pastelkleurige taart met kaarsjes en vlamvormige lampjes. Caitlyn (7) uit Tilburg klimt enthousiast op het houten bouwsel. Net is ze met haar opa en oma in de Legowinkel geweest, nu heeft ze de perfecte plek gevonden om haar muffin op te eten. ‘Het is leuk hier’, zegt ze met een intens tevreden blik op haar gezicht.
Wilt u elke dag de De Volkskrant Ochtend nieuwsbrief van de Volkskrant ontvangen via e-mail?

Die taart staat er omdat winkelcentrum Hoog Catharijne deze zomer zijn 50-jarig bestaan viert. Het jubileum vindt plaats op het moment dat de ingrijpende verbouwing van het complex bijna is afgerond – die nam bijna tien jaar in beslag en kostte zo’n 450 miljoen euro. Dat zegt Caitlyn niet zo veel. Maar haar 59-jarige oma, die met haar op deze druilerige dag naar Utrecht is getogen, weet nog wel hoe verouderd het winkelcentrum er voor de opknapbeurt uitzag. ‘Het is heel mooi geworden’, zegt ze. ‘Dit is de perfecte bestemming voor een uitje op een regendag.’

Hoog Catharijne, dat decennialang te boek stond als het grootste overdekte winkelcentrum van Nederland, is niet meer weg te denken uit Utrecht. Het centrum is door velen verguisd om zijn lelijkheid. Tegelijkertijd groeide Hoog Catharijne al snel uit tot een kassucces. Vanaf de dag waarop het door prinses Beatrix werd geopend, op 24 september 1973, was het meteen een trekker van jewelste.

Planologische blunder

‘Iederéén kent Hoog Catharijne, het heeft Utrecht op de kaart gezet’, zegt veertiger Tina uit Grave, die er deze middag met haar zus cadeautjes komt kopen. Studente Sam Mulder (19) uit Hilversum, die er met een vriendin rondloopt, vertelt nostalgisch over hoe ze als kind haar oma bezocht in het winkelcentrum. Die werkte toen bij de make-upafdeling van het inmiddels verdwenen warenhuis V&D. ‘Daar heb ik van haar voor het eerst over make-up geleerd’, zegt ze. ‘Toen vond ik het ook al heel leuk in Hoog Catharijne.’

Bij de aanleg van het winkelcentrum spraken critici nog van een planologische blunder. Utrecht zou zijn opgezadeld met een ‘betonnen puist’. De met donkerbruine platen beklede kolos belandde midden op de looproute van het Centraal Station naar het historisch centrum, waardoor je er nog altijd nauwelijks omheen kunt. Voor de bouw ervan werd de Utrechtse stationswijk platgegooid en een deel van de singel gedempt. Dat laatste werd enkele jaren geleden met de vernieuwing van het winkelcentrum weer hersteld.

Landschapsarchitect Han Lörzing, gespecialiseerd in ruimtelijke ordening, wil de aanleg van Hoog Catharijne zeker geen blunder noemen. Hij spreekt liever van ‘een slecht uitgevoerde, planologische meesterzet’. Lörzing: ‘Er was aanvankelijk veel op aan te merken, zeker vóór de verbouwing. Een prachtig jugendstilgebouw is er voor afgebroken. In sommige delen hing een weeïge kaaslucht en je moest er jarenlang over de verslaafden heen stappen.’

Smoezeligheid weggepoetst

De vele drugsverslaafden die de jaren tachtig en negentig hun onderkomen zochten in Hoog Catharijne, gaven het winkelcentrum een wat morsige uitstraling. Pas rond de eeuwwisseling kwam daar een einde aan, toen velen van hen onderdak kregen in hostels.

Alles bij elkaar genomen, oordeelt Lörzing toch positief over Hoog Catharijne. Voorheen had Utrecht een veel te klein station, zegt hij. ‘De stad had een nieuwe entree nodig. Bovendien was het centrum meteen een commercieel succes. Hoog Catharijne heeft Utrecht goed gedaan.’

Met de rigoureuze verbouwing van het winkelcentrum van de afgelopen jaren is de smoezelige sfeer van vroeger definitief weggepoetst. De plafonds zijn meters opgehoogd, op de nieuw geplaatste hoge ronde zuilen zijn wisselende projecties van het winkelaanbod te zien. Het water stroomt weer door de singel onder het winkelhart door.

Hoewel Hoog Catharijne qua omvang inmiddels voorbij is gestreefd door winkelcentra in Leidschendam, Arnhem en Lelystad, gaat het financieel nog altijd voor de wind. Na de recente vernieuwingen nam het aantal bezoekers toe tot zo’n 30 miljoen per jaar. Het Franse vastgoedbedrijf Klépierre, dat het centrum in 2015 overnam, verwacht dat het er alleen maar meer zullen worden.
Alles in de uitverkoop

Het is er ook op doordeweekse dagen druk. Het aanhoudende, wisselvallige zomerweer lokt deze week extra bezoekers van buiten de stad. Zij kunnen terecht bij de meer dan 120 winkels die het centrum telt. Dat dit vooral filialen van grote ketens zijn, deert ze niet. ‘Die grote winkels, allemaal bij elkaar, vormen juist de aantrekkingskracht van Hoog Catharijne’, zegt Lörzing. ‘Daardoor is in de aangrenzende historische Utrechtse binnenstad meer ruimte voor de wat kleinere, exclusieve winkels.’

Een 21-jarige werknemer van een kledingwinkel in Hoog Catharijne – vanwege haar functie wil ze niet met haar naam in de krant – vertelt dat ze zich soms verbaast over de populariteit van overdekte winkelcentra onder haar leeftijdsgenoten. Misschien vanwege het cleane karakter ervan en de wat Amerikaanse sfeer, vermoedt ze. Zelf winkelt ze liever in historische binnensteden, die zijn toch veel mooier?

Daar denken veel jongeren anders over. Onder de bezoekers deze week zijn opvallend veel jonge tienermeisjes die voor het eerst met vriendinnen op pad zijn buiten hun woonplaats. Noa (13) uit Groningen is er aan het shoppen met haar vriendinnen Lisa (14) en Rianne (14). Ze hebben shirtjes gekocht en bikini’s, nieuwe outfits voor als ze volgende week op vakantie gaan. ‘Veel winkels hier heb je niet in Groningen. De winkelruimtes zijn hier bovendien veel groter en moderner’, zegt Lisa. ‘En alles is in de uitverkoop’, vult Rianne aan. ‘Zeker als het regent is een overdekt winkelcentrum ideaal.’